Zarys Historii Capoeira

Capoeira [kapuera] łączy w sobie takie sprzeczności jak walkę i taniec, przemoc i ascezę, grę i śmierć. Jest tańcem - walką używającym piękna i skuteczności zwierzęcych ruchów. To właśnie Capoeira zainspirowała współczesny breakdance. Nie jest do końca wiadome skąd pochodzi sama nazwa Capoeira. Niektórzy uważają, że termin ten wywodzi się od agresywnego ptaka nazywanego "odontophorus capoeira spix". Inni zaś myślą, iż pochodzi on od słowa Tupi - Guarani (Guarabi - Indios - pierwotni mieszkańcy Brazylii), które oznacza wykarczowany las (słowo to zwraca szczególną uwagę na niszczący potencjał Capoeiry).

W latach trzydziestych XVI wieku znacznie wzrosła uprawa trzciny cukrowej. Z tego też względu Portugalczycy zmuszeni byli do importowania znacznej liczby niewolników do pracy przy uprawach. Blisko 18 milionów niewolników od 1538 zostało przywiezionych do Brazylii z terenów Afryki. Większość z nich umierała po przepracowaniu co najmniej pięciu lat na plantacji. Tak też Capoeira została przywieziona statkami prosto do Południowej Ameryki. Rytm i ruch w umysłach i ciałach afrykańskich niewolników, był jedyną rzeczą której zarządcy nie byli w stanie im odebrać. Niewolnicy nie mieli pozwolenia na to by walczyć. Taniec i śpiew zaś były tolerowane. Z tego też względu strażnicy nie przywiązywali zbyt wielkiej wagi do tego czym zajmowali się niewolnicy. Tymczasem dla niewolników stanowiło to ogromna szansę na zbudowanie ruchu oporu.

Capoeira, szybki i efektywny sposób walki, była wykonywana w "rodas" [hodas] (kręgach) formowanych przez samych niewolników. W chwili, gdy strażnicy zbliżali się niebezpiecznie blisko do roda, walka przeistaczała się w taniec, który był oczywiście akceptowany.

Pracujący w polu niewolnicy mieli jedynie dwie możliwości: albo śmierć z wycieńczenia i zadawanych tortur albo ucieczkę do lasu. W lasach zaś, ci, którzy uciekli tworzyli osady nazywane "quilombos". Większość osad powstała w latach 90-tych XVI wieku. To w nich właśnie powstawały zalążki ruchu oporu przeciwko Portugalczykom.

Obok broni to właśnie Capoeira stanowiła najważniejszy instrument Afrykanów w walce przeciwko zarządcom. W konsekwencji Capoeira została całkowicie zakazana nawet po zniesieniu niewolnictwa (13. 05. 1888) ze względu na fakt kojarzenia z buntem. I mimo tego, Capoeira nadal była trenowana w brazylijskich slumsach, z dala od spojrzeń białych ludzi. Przyłapany na uprawianiu Capoeiry zostawał zatrzymywany a następnie zsyłany na co najmniej pól roku ciężkich robót na wyspie Fernando de Noronha.

Z tego względu policja rozpoczęła otwartą walkę z Capoeirą, niejednokrotnie angażując się w potyczki na ulicy. O ironio... policja do walk wysyłała, tych którzy również uprawiali Capoeirę. Na przestrzeni lat jednak wszystko przycichło a szkoły Capoeiry zwane "academias" zaczęły być powszechnie tolerowane. Najbardziej znany mistrz Capoeira, Mestre Bimba urodził się 23 listopada 1899 roku w Bahia. Jego prawdziwe imię brzmi Manoel dos Reis Machado. Bimba rozpoczął trenowanie Capoeira w wieku 12 lat. W 1932 roku Mestre Bimba zawiązał pierwszą oficjalna szkołę, "academię" wyprowadzając tym samym Capoeira z podziemia. 9 czerwca 1937 na jego zajęcia wkroczyła policja zwracając się do Bimby, by ten udał się z nimi. Nie zaprowadzono go do wiezienia ale do pałacu władzy. Tam poproszono mistrza, aby wraz ze swoimi uczniami wykonał pokaz walki - tańca. Pokaz zakończył się wielkim sukcesem. Mestre Bimba zdołał przekonać widownie do wartości kulturowej Capoeira, wynikiem czego została ona zalegalizowana.

Obecnie Capoeira jest nadal uprawiana głównie w "favelas" - brazylijskich slumsach - gdzie życie jest ciężkie, a Capoeira jest użyteczną i inteligentną drogą budowania pewności siebie do przezwyciężania trudów życia. Capoeira uprawiana jest przez ok. 5 mln Brazylijczyków, a w samym Sao Paolo jest ponad tysiąc szkół Capoeiry. Capoeira znana jest również poza granicami największego państwa Ameryki Południowej. Ta brazylijska sztuka walki jest znana na całym świecie. Zainspirowała wiele filmów a wiele z niej zapożyczono, np. w tańcu breakdance.

Capoeira Angola

Niektórym początkującym wydaje się, że Capoeira Angola stanowi zwolnioną wersje Capoeira Regional, nie w tym jednak rzecz. Tak naprawdę Capoeira Angola jest znacznie starsza niż jej odpowiednik Capoeira Regional i właściwie stanowi odrębną formę Capoeiry. Capoeira Angola jest za zwyczaj grana wolno, choć tak naprawdę może być grana również szybko. Angolę gra się do Toque de Angola, powoli i łagodnie. Pełna jest ona kopnięć, uników oraz niespodziewanych przerw. Każdy, kto gra Angolę musi pamiętać, by grać z jak największą uwagą, nie zapominając że przeciwnik w grze może sobie z nas jednocześnie stroić żarty! Najważniejszymi metodami ataku Capoeiry Angola są kopnięcia oraz uderzenia głową, tzw. cabeçadas. To właśnie nogi są najważniejsze i stanowią wraz z Rabo de Arraia najbardziej ofensywną broń. W Capoeira kopnięcia są nie wyższe niż do środkowej części ciała, podczas gdy w Capoeira Regional ciosy mierzone są za zwyczaj w głowę. Innym ważnym elementem Capoeiry ciągły ruch w roda. Dobry Angoleiro (gracz Capoeira Angola) obawia się każdego ruchu przeciwnika. Ataki blokujące nie stanowią fundamentalnej części Capoeiry. To właśnie uniki ciałem są najbardziej pożądaną formą obrony - jeśli cię nie ma w danym momencie, możesz zostać trafiony. Bloki stosowane są jedynie, gdy pozostałe opcje obrony zawiodły. W grze w Capoeira podtrzymywanie ruchu jest niezmiernie ważne. W Capoeira zauważalny jest brak równowagi. Capoeiristas zdają sobie sprawę, że płynność gry w każdej chwili może być przerwana. Gra może zostać przerwana, np. wtedy, gdy capoeiristas wiedzą, że nie są w stanie wykonać ataku bez narażenia siebie. Najważniejszym mistrzem Capoeira Angola jest bez zwątpienia Mestre Pastinha. W 1941 roku w Largo do Pelourinho w Salvadorze (Bahia) otworzył pierwszą szkole Capoeira Angola. To właśnie on był najgorętszym orędownikiem utrzymania Capoeiry Angola przy życiu.

Capoeira Regional

Mestre Bimba, założyciel Capoeiry Regional urodził się w San Salvador (Bahia) 23 - ego listopada 1899. W dzieciństwie trenował wraz z ojcem rodzaj walki nazywanej Batuque. W wieku 12 lat poznał Capoeira. Ta następnie stała się częścią jego życia. Jego nauczyciel był kapitanem statku pracującym przy wybrzeżach Salwadoru. Początkowo Bimba uczył się Capoeiry Angola, sam zaś zaczął ją nauczać w 1918 roku. Po wielu latach wytrwałych treningów, jak również studiów nad Capoeirą, Mestre Bimba zaczął nauczać mieszanki Capoeira Angola i Batuque. Ta nowa forma Capoeiry zainicjowała nowe, systematycznie pojawiające się metody treningu bazujących na pomyśle ataku i sekwencjach obronnych. Właśnie te sekwencje zyskały sobie miano Sequencias de Bimba (sekwencji Bimby) jak również Cintura Desprezada. Dodatkowo Mestre Bimba wprowadził do Capoeiry system gradacji. Oryginalny system opracowany przez mistrza przewidywał noszenie kolorowych szalików wokół szyi, a nie tak jak współcześnie "cordao" [kordao - sznur] przepasane na biodrach. Forma Capoeiry uprawianej przez Mestre zyskała swą nazwę od jego własnej akademii "Regionalnego Fizycznego i Kulturalnego Centrum", w skrócie Capoeira Regional. Pierwsza akademia Capoeira Regional została otwarta w 1932 roku, aczkolwiek oficjalne zezwolenie zostało nadane dopiero w lipcu 1937 roku. Od tego czasu treningi Capoeiry odbywały się zarejestrowanych klubach, salach gimnastycznych czy szkołach pod specjalnym nadzorem policji. Od początku 1936 roku Mestre Bimba podejmował liczne wyzwania celem wypromowania nowej formy Capoeiry. Zgadzał się na wyzwania przeciwników uprawiających różne style walki. Mestre Gatos powiedział, że Mestre Bimba był wojownikiem o prawdziwie walecznym sercu i umyśle, który aż do śmierci pozostał niepokonany. Jak można było się spodziewać, zgodnie ze społecznym oczekiwaniem, Capoeira zaczęła docierać do najdalszych części Brazylii. W czerwcu 1953 roku Mestre Bimba został zaproszony do Pałacu Prezydenckiego, gdzie Prezydent Brazylii Gertuho Vargas ustanowił Capoeirę narodowym sportem i sztuką walki. Technicznie Capoeira Regional jest adaptowaną formą Capoeira Angola. Bimba dopasował nowy styl poprzez wprowadzenie szeregu technik takich jak "galopante" czy nową wizja kopnięć takich jak np. "martelo". Niektóre techniki stosowane w Capoeira Angola zostały zaadaptowane na potrzeby Capoeira Regional. Podobnież zmianie ulęgły także ich nazwy. Dla przykładu: "Rabo de Arraia" zaczerpnięte z Capoeira Angola stało się "Meia Lua de Compasso" dla Capoeiry Regional. Bimba zmienił nie tylko nazwy, dodał także wariacje ze skokami i techniki z wykorzystaniem mięsni grzbietu. Możliwe, że bez wyraźnie ustrukturyzowanych metod treningów wprowadzonych przez Mestre Bimba, Capoeira zginęłaby podobnie jak sztuka Batuque. Obecnie Capoeira jest nauczana i praktykowana na całym świecie. Powołanie Capoeiry Regional do życia przyniosło bez zwątpienia Mestre Bimba znaczące miejsce w panteonie gwiazd Capoeiry. Mestre Bimba był przecież nie tylko twórcą Capoeiry Regional, był także znakomitym wokalistą i perkusistą. To właśnie on skomponował znaczną część "toques" (rytmów) granych na berimbau takich jak Sao Bento de Regional, Amazonas czy Iuna.