Rytmy Berimbau

"Berimbau rozbrzmiewa głeboko w mojej duszy. Czasem zastanwiam się: w jaki sposób tak prosty instrument o tylko jednej strunie może wzbudzać tak wiele emocji? Może właśnie dlatego berimbau jest tak bardzo ważny w grze Capoeira."

Mestre Acordeon

Rytm wygrywany przez Berimbau jest dla capoeiristy światłem, które prowadzi go w grze (jogo) wewnątrz roda. Dzięki niemu, gracz może zorientować się jakie w danym momencie panują zasady w roda. Zasady nie są najleprzym słowem jakiego można użyć w stosunku do gry Capoeira, ponieważ są one bardzo płynne i niekiedy dopasowują się do chwili. Dźwięk berimbau jest więc bardziej przewodnikiem niż nadzorcą. W naszej grupie trenujemy współczesną Capoeira (Contemporanea) i kultywujemy tradycje obu styli; Capoeira Regional jak i Capoeira Angola. Najczęściej granymi rytmami w naszych rodas są: Sao Bento Grande de Regional (bądź Sao Bento Grande de Mestre Bimba choć on sam nigdy tak nie nazywał tego rytmu), Benguela, Iuna, Sao Bento Grande de Angola, Angola, Sao Bento Pequeno i nieco rzadziej Cavalaria, Samba, Amazonas, Idalina. Opiszemy tutaj w kilku słowach główne rytmy jak i ich charakterystykę względem jogo.

Capoeira Angola:

W Roda de Angola używa się trzech Berimbau (Gunga, Medio i Viola) gdzie każdy z nich ma określoną funkcję, bębna Atabaque, Pandeiro, Agogo i Reco - reco. Każdą roda Capoeira Angola powinno rozpoczynać się od pieśni Ladainha. W tradycyjnych szkołach Capoeira Angola każdą grę rozpoczyna się od niej, kiedy jedna para graczy kończy a druga czeka na swoją kolei, inicjuje się nową Ladainha.

Oto głowne rytmy grane w Capoeira Angola:

Angola

Rytm grany przez prowadzącego roda na Berimbau Gunga, rozpoczyna grę, utrzymuje jej tempo oraz kończy jogo.

Sao Bento Pequeno

Grany jest on na Berimbau Medio i podąża za rytmem Angola. Jest on również zwany: Angola Invertida.

Sao Bento Grande de Angola

Jest on grany przez Berimbau Viola i również podąża za prowadzeniem Berimbau Gunga grającym rytm Angola ale nie gra on jednostajnie lecz wplata wiele wariacji.

Jogo de Dentro

Jest to nazwa rytmu jak i rodzaju gry, do której jest grany. Gre tą charakteryzuje nacisk na malicia, wytrwałość i znajomość strategii roda.

Apanha Laranja No Chao Tico - Tico

Gra często rozgrywana przez mistrzów i doświadczonych Capoeiristas w grze o pieniądze: po środku roda umieszcza się woreczek bądź inne zawiniątko z pieniędzmi a zadaniem graczy jest przy urzyciu sprytu i zręczności podnieść je za pomocą ust.

Capoeira Regional:

Tradycyjnie w Capoeira Regional używa się tylko jednego Berimbau oraz dwóch Pandeiro. Ladainha, jeśli występuje jest zazwyczaj krótka. Istnieje siedem rytmów Capoeira Regional stworzonych przez Mestre Bimba charakteryzujących jogo:

Benguela

Benguela jest to nazwa jednego z miast w zachodniej Angoli (Afryka) i jednocześnie prowincji o tej samej nazwie, której jest stolicą. Symboliczne zawarcie Bengueli w Angoli nie jest tu bez znaczenia. Tak jak Benguela (prowincja, miasto) jest częścią Angoli, tak rytm Benguela czerpie ze sposobu gry (jogo) stylu i rytmu Angola. Rytm ten był grany w szkole Mestre Bimby jako rytm dla zaawansowanych uczniów. Dziś zmienił nieco swoją funkcje i uczy się go osoby początkujące z racji większego bezpieczeństwa i wolniejszego tempa. Jego charakterystykę pozwolimy sobie przedstawić słowami Mestre Acordeona, który jest niekwestionowanym autorytetem, żyjącą legendą Capoeira i uczniem wielkiego Mestre Bimby:
"Kiedy berimbau gra Benguela, capoeiristas muszą poruszać się blisko ziemi bez dotykania się nawzajem, jakby ich ciała parzyły niczym ogień."

Sao Bento Grande de Regional (de Mestre Bimba)

Nazwa odnosi się do imienia katolickiego świętego. Religia katolicka miała duży wpływ na rozwój Capoeira. W naszej grupie jest to rytm dla zaawansowanych uczniów. Tempo i bojowy aspekt tego rytmu wymagają refleksu i koncentracji. Dziś może nie tak brutalny jak za czasów Mestre Bimby służy też do prezentowania swoich umiejętności akrobatycznych i strategicznych. Sztuką jest zaaranżować sobie miejsce w roda na coś widowiskowego kiedy nad głową wirują śmiertelnie szybkie i silne kopnięcia. Mestre Acordeon o rytmie:
"Sao Bento Grande było zawołaniem do walki. Berimbau nawoływał capoeiriste: Dalej! Rusz się! Wskakuj do roda! ...istotą tej gry była walka, bojowy aspekt Capoeira. Można powiedzieć, że 90% tych gier było zorientowanych na walkę. Prawdziwe uderzenia, prawdziwa obrona."

Iuna

Iuna jest gatunkową nazwą ptaka. Nawiązuję ona do rytuałów godowych kiedy samce wykonują piękny taniec żeby zachęcić partnerkę. Ale nie chodzi tu oczywiście o gody :) W Capoeira rytm ten jest grany dla Capoeiristas o dużym doświadczeniu i wysokich stopniach ( w naszej grupie od Aluno Graduado wzwyż; zobacz GRADACJĘ). U Mestre Bimby byli to uczniowie, którzy ukończyli jego kurs. Kwintesencją gry jest piękno. Gracze prezentują tu różnorakie akrobacje, płynne przejścia, perfekcyjne uderzenia, podcięcia i kopnięcia jak najbliżej siebie ale jednocześnie są wolni od agresji. W szkole Mestre Bimby był to też czas na prezentacje Cintura Desprezada.
Mestre Acordeon: "Tu zawołanie było inne. Iuna jest jak rozmowa pomiędzy samcem a samicą (ptaków) to była bardzo elegancka gra."

Amazonas

Rytm o znaczeniu reprezentacyjnym. Używanym do witania i czczenia przybyłych mistrzów przez swoich uczniów bądź przez mestre witającego ulubionych alunos. Używanych jest on często na ceremoni Batizado i na różnych ważnych spotkaniach.

Cavalaria

Rytm powiadamiający bądź ostrzegający. W czasach kiedy uprawianie Capoeira bylo zakazane w Brazylii używano go do informowania Capoeiristas o zbliżającym się patrolu konnej policji bądź szwadronu kawalerii. Prowadzący roda, ustawiał się zawsze tak aby widzieć wszystkie możliwe strony, z których mogło pojawić się zagrożenie i imitując tętent koni grając na Berimbau zmieniał zażartą walkę w niewinną zabawę i taniec w roda bądź nawoływał do ucieczki.

Santa Maria

Rytm grany w roda tylko podczas gier z użyciem brzytew, noży bądź maczet.

Idalina

Rytm ten nie ma jasno scharakteryzowanego rodzaju jogo. Używany był często podczas przedstawień i pokazów Capoeira gdzie dzielni wojownicy ruszali na podboje miłosne bądź walczyli o swą wybrankę.